Een zwanenzang van COVID-19 en een toekomstperspectief deel I.

“Domheid is een gevaarlijkere vijand van het goede dan boosaardigheid.”
Deze zin beschrijft zeer accuraat wat we de afgelopen paar jaar hebben waargenomen gedurende de COVID-19 pandemie tijd. Het heeft geleid tot onbegrip, verdeeldheid, agressie, woede en frustratie. Maar ook tot een toename van complottheorieën, (online) bedreigingen en laster, een algehele ontkenning onder groepen mensen en de komst van termen als “schaap”, “wakker”, “big pharma groupie” en “wappie”.
Dieren_Doc en Marc Veldhoen overdenken samen de COVID-19 pandemie en de zorgwekkende ontwikkelingen die het blootlegde en die voortduren. Een betoog in 4 delen.

DEEL 1.

De pandemie.
Een maatschappelijke verandering beïnvloedt iedereen, zeker als het om een plotselinge, ingrijpende gebeurtenis gaat waar men niet op voorbereid is. Gevoelens van onbegrip en machteloosheid worden verergerd wanneer de oorzaak van de ingrijpende gebeurtenis moeilijker te begrijpen is. Een oorzaak die je niet kunt zien, ruiken of aanraken. Iets waartegen je niet fysiek kunt vechten, maar wel direct en soms dramatisch je leven, hoe tijdelijk ook, beïnvloedt. Dat zorgt voor onzekerheid en zelfs angst.

Door de gebeurtenis veranderen er gedwongen dingen om je heen, mensen in je omgeving reageren anders, gedragen zich verschillend. Iedereen is onwetend wat er precies gaat gebeuren, hoe het gaat aflopen en men begint te speculeren. 2020 was het jaar waarin de wereld in de ban van een nieuwe virale pandemie kwam; één die de wereld op deze schaal niet voor een 100 jaar had meegemaakt.

Wat ook niet helpt is dat er erg veel onwetendheid, onbegrip en desinformatie is over wat eigenlijk een virus is. Niet onbegrijpelijk, de wetenschappelijke gemeenschap is ook herhaaldelijk van mening veranderd over wat virussen precies zijn. Virussen zijn iets tussen ‘leven en niet-leven’ en daarom worden ze vaak genegeerd en niet begrepen. Dat is bij niet-experts vaak nog steeds het geval, er is zelfs ontkenning van het bestaan van virussen, ondanks de enorme bewijslast. We weten nu dat virussen zeer belangrijke spelers zijn in de algemene geschiedenis van evolutie en het leven. Je kan een virus niet zien, ruiken of voelen en dat maakt een virus bijna iets mysterieus, iets dat niet zelfstandig kan bestaan. Dit is verwarrend en kan argwaan wekken.

Wat is een virus? - by Marc Veldhoen and Dieren_Doc (substack.com)

SARS-CoV-2 virus

COVID-19 wordt veroorzaakt door het coronavirus SARS-CoV-2, dat tot eind 2019 een virus was waarmee de mensheid niet eerder in aanraking was geweest. We waren immunologisch “naïef”. We hadden geen opgebouwde weerstand tegen dit virus. Dit betekende onzekerheid over het verloop van een infectie. Het is moeilijk om te voorspellen hoe je op een infectie reageert.

Mensen zijn ernstig ziek geworden, miljoenen zijn er inmiddels aan overleden of hebben ernstige lange termijn symptomen (long COVID), terwijl voor anderen het een milde of zelfs asymptomatische infectie was. Het spectrum van - geen symptomen tot overlijden - is ook vaak moeilijk te begrijpen, het is niet 0% en 100%. Daarnaast is SARS-COV-2 zeer infectieus en verspreidt het zich al een dag of 2-3 voordat je symptomen krijgt. Dit maakt het stoppen van verspreiding zeer moeilijk.

Presymptomatic SARS-CoV-2 Infections and Transmission in a Skilled Nursing Facility

​
De pre- en asymptomatische verspreiding, vele kwetsbaren, onbekendheid over lange termijneffecten, en afwezigheid van immuniteit onder de bevolking, maakte maatregelen noodzakelijk. Veel mensen zijn niet goed in kanswaardering en -berekeningen, of zijn overmoedig en denken dat het hun niet kan of zal overkomen. Of overschatten juist het gevaar, denken dat het erger is dan wat het werkelijk is. Dit creëert tegenstrijdigheden en meer onzekerheid. Daarnaast hebben de benodigde maatregelen een directe, soms ingrijpende, impact op ons leven. Op hoe we normaal ons leven leiden en omgaan met onze familie, vrienden en collega's.

De maatregelen

SARS-CoV-2 is een luchtwegvirus, het verspreidt via de lucht m.b.v. grote en kleine druppels. Maar in het begin van de pandemie was er nogal wat verwarring over de exacte manier van verspreiding en tegenstrijdige verhalen deden de ronde. Direct beginnen met voorzorgsmaatregelen zou het beste zijn geweest, om deze later te verminderen als nodig.  

Al sinds de dagen van de zwarte dood (de pest) is isoleren (het woord quarantaine komt hier vandaan) een zeer belangrijke maatregel. Een maatregel die keer op keer heeft bewezen te werken. Een virus kan namelijk niet lang overleven buiten de host. Om te infecteren is contact tussen mensen, of bij elkaar in de buurt zijn, in bijna alle gevallen dus noodzakelijk. En mensen zijn sociale wezens, we zoeken elkaar vaak op. Het beperken van menselijk contact is daarom ingrijpend en moeilijk, hoe noodzakelijk het soms ook is. Andere maatregelen kunnen infectie risico’s verder beperken.

Handen wassen is algemeen belangrijk, maar het absolute nut tegen SARS-CoV-2 is waarschijnlijk klein, net zoals het schoonmaken van winkelwagens, enz. Schoonmaken creëert een gevoel van onbehagen voor de een, maar juist een gevoel van enige controle voor de ander. We zijn allemaal een beetje anders.

Maskers helpen uiteraard tegen verspreiding, maar er werd over getwijfeld en het advies hierin was ook erg onduidelijk. Ja, maskers moeten juist gedragen worden, correct op- en afgedaan worden, niet te lang gebruiken, kunnen vies worden, hebben milieuschade, enz. Maskers belemmeren ook onze communicatie, het lezen van gezichten is moeilijker, het herkennen van mensen is zelfs moeilijker. Dit alles, hoe goed maskers ook zijn, droeg bij aan meer onzekerheid en meer twijfel over de genomen maatregelen. En nee, als je de grote van een virus begrijpt (vele moleculen en zelfs zonder in een druppel te bevinden, is 0,1μm in diameter) ten opzichte van een zuurstof of koolstofdioxide molecuul (0,00033μm in diameter) dan weet je eigenlijk heel goed dat gasuitwisseling ongehinderd doorgang heeft.

De PCR-test

​Een gevoelige en zeer specifieke detectiemethode, op grote schaal inzetbaar, snel en niet erg duur, kan ons helpen om maatregelen meer te richten op personen die ook daadwerkelijk een hogere kans hebben om anderen te besmetten. Dit kan maatregelen verlichten en mensen beter beschermen. Echter, het is een methode die niet algemeen bekend was, al is het vele jaren in gebruik, namelijk de PCR-test. Deze test maakt gebruik van minimaal de detectie van één en soms drie stukjes genetisch materiaal die alleen in SARS-CoV-2 voorkomen en nergens anders, zelfs niet eens in andere veel voorkomende coronavirussen voor de mens.

Hoe werkt een SARS-CoV-2 PCR-test?

De PCR-test voor SARS-CoV-2 bestaat uit een aantal stappen. SARS-CoV-2 is een RNA-virus. Eerst wordt het RNA uit het afgenomen materiaal, via het staafje, gezuiverd; de isolatiestap. Daarna wordt het gezuiverde RNA omgezet in DNA met behulp van een eiwit dat RT (reverse transcriptase) heet. Dit omgezette DNA wordt gebruikt in de volgende stap, de amplificatiestap. In de PCR-stap worden zogenaamde primers toegevoegd aan het DNA. Deze primers zijn ontworpen om een voor SARS-CoV-2 uniek deel van het DNA te markeren en te vermenigvuldigen. De uniekheid wordt bepaald door de volgorde van individuele elementen van de DNA code. Een primer is vaak ongeveer 22-25 stukjes code lang, wat een bijna unieke volgorde is. De reactie gebruikt er twee, met een ruimte ertussen van een bekende afstand; dit maakt het bijzonder uniek en dus zeer specifiek.

Met behulp van de primers vermenigvuldigt het DNA in cycli. In elke cyclus wordt het aantal kopieën van dat unieke DNA-deel verdubbeld. Binnen de medische microbiologie is het gangbaar dat de amplificatiestap bestaat uit 40-45 cycli, wat kan resulteren in miljarden deeltjes van het unieke deel van het DNA. Het apparaat waarin de amplificatiestap plaats vindt, detecteert wanneer dit aantal unieke deeltjes boven een bepaalde drempel uit komt; de test wordt dan positief. Dit gebeurt opnieuw op een hele specifieke manier; een derde soort primer, genaamd een probe, past met opnieuw een SARS-CoV-2 specifieke volgorde van de code op het stuk DNA dat vermenigvuldigd wordt. Als deze probe “in de weg zit” van de vermenigvuldiging van het SARS-CoV-2 DNA wordt het geknipt en een licht signaal volgt.

Hoeveel cycli er nodig zijn om positief te worden (signaal boven achtergrond), wordt de Ct-waarde genoemd. Als de PCR positief is geworden met een lage Ct-waarde, betekent dit dat er heel veel RNA van het virus in het oorspronkelijk afgenomen materiaal zat. Een hoge Ct-waarde betekent dat er weinig RNA in het oorspronkelijke materiaal zat. Complex? Ja, maar deze techniek wordt al decennialang in vele laboratoria over de hele wereld gebruikt. Voor medische wetenschappers is dit niets nieuws. Zij weten hoe dit opgezet moet worden, de juiste controles en hoe te bepalen of een test echt positief is.

​​Wat betekent de uitslag van de test?

Als de uitslag negatief is ben je niet geïnfecteerd met SARS-CoV-2, of was de infectie zo recent dat er niet genoeg virus was om te detecteren (regelmatig testen was nodig). Het risico dat je het virus kan verspreiden is op dat moment bijna nihil. De kans dat je COVID-19 krijgt in de komende dagen is ook bijna nihil.

Als de test positief is betekent het dat je geïnfecteerd bent met SARS-CoV-2. Het betekent niets meer dan dat. De kans dat iemand die PCR-positief is het virus kan doorgeven is groot, vele malen groter dan iemand die niet positief is. Daarom is het belangrijk om die persoon, gedurende de tijd van mogelijke transmissie, af te schermen van andere personen om de keten van infectie te doorbreken.

De PCR test detecteert dus enkel of een specifieke ziekteveroorzaker aanwezig is. Een positieve uitslag betekent dus niet dat je ook ziek wordt, dat is afhankelijk van veel meer factoren. Let wel; ook als je niet ziek wordt kun wel het virus doorgeven aan anderen. Is dat nieuw? Nee, denk aan het verhaal van Mary Mallon (Typhoid Mary) die besmet was met een salmonellabacterie, zelf geen symptomen had, maar vele anderen besmetten.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Mary_Mallon). Dit is hoe infectieziekten rondgaan.

Echter, de kans dat je wel COVID-19 krijgt als je PCR-positief bent is vele malen groter dan iemand die PCR-negatief is. Maar, ziekte is een spectrum van geen symptomen tot overlijden aan zeer ernstige ziekte afhankelijk van de hoeveelheid virus die je krijgt en hoe snel en goed je immuunsysteem kan reageren. Dat laatste is niet erg snel voor de meesten omdat we SARS-CoV-2 nog nooit eerder hadden gezien. Het argument dat je positief bent geweest en niet dood bent gegaan en dus dat het allemaal niet zo erg is, is een geheel verkeert argument. Het vertelt niets over het virus of de ernst ervan, wel over de persoon die zo´n opmerking maakt en het onbegrip over wat een infectieziekte is.

Resumerend

Door de pandemie veranderde plots een hoop in ons dagelijks leven. Er was veel onbekend over het virus; hoe dodelijk is het, hoe verspreidt het zich, wat zijn de lange termijn gevolgen, enz? Een aantal dingen waren wel duidelijk; isoleren helpt, maskers helpen, er vindt een immuunreactie plaats waardoor een volgende infectie meestal milder zal verlopen, we kunnen het virus opsporen (PCR), we kunnen infecties achteraf vaststellen (antilichamen). Daarentegen was er helaas weinig voorbereiding, draaiboeken lagen onder dikke lagen stof of moesten herschreven worden en communicatie was soms lukraak, soms minimaal, soms zelfs slecht.

Dit leidde tot drie dingen:
1) slechte, late, soms tegenstijdige informatie, met als gevolg het ondermijnen van alle maatregelen en adviezen
2) meer onrust en onzekerheid
3) ruimte voor andere spelers om de gaten in informatieverstrekking te misbruiken

​Deel 2-4 volgen snel.